Bozor sezilarli o'sish bilan ochildi. Brent narxi bir barrel uchun $65–66 oralig'igacha ko'tarilib, kunlik 4–5% ga yaqin o'sishni qayd etdi. Yevropa neft kompaniyalari aksiyalari ham keskin ko'tarildi. Bunga sabab — AQSh tomonidan Rosneft va Lukoil kompaniyalariga qarshi yangi sanksiyalar joriy etilgani, shuningdek, ittifoqchi davlatlar tomonidan Rossiya neftini tashishda ishlatiladigan shunday ataluvchi "soya floti"ni nishonga olgan hamkorlikdagi choralar e'lon qilinganidir. Bozor tezda xavf premyasini narxga kiritdi, chunki ta'minotga tahdidning har qanday belgisi narxlarda darhol aks etadi.
Asosiy turtki: AQShning yirik Rossiya neft eksportchilariga qaratilgan sanksiyalari. Maqsad aniq — Moskvaning neft daromadlarini qisqartirish. Global bozor uchun bu kuniga millionlab barrel hajmdagi ta'minot oqimiga ta'sir qiladi. "Sanksiya shoki" haqidagi sarlavhalar Brent ralli uchun yoqilg'i vazifasini o'tadi.
Buyuk Britaniya tomonidan joriy etilgan qo'shimcha cheklovlar harakatni yanada kuchaytirdi. Ular faqat kompaniyalarni emas, balki logistika tizimini ham nishonga olgan — kemalar, sug'urta, qayta yuklash infratuzilmasi, jumladan Osiyodagi terminal tarmog'ining ayrim qismlarini. Logistika zanjirlari uzilganda, tranzaksiya xarajatlari oshadi, kechikishlar ko'payadi va bozor bularning barchasini narxga qo'shadi.
Uchinchi omil Hindistondan keldi — Rossiya neftining eng yirik xaridorlaridan biri. AQSh bosimi ostida hind neftni qayta ishlash zavodlari o'z xarid strategiyalarini qayta ko'rib chiqishmoqda — Rossiya neftining bir qismini o'rnini bosish uchun Yaqin Sharq va AQSh markalariga o'tishmoqda. Bu tashish yo'llarini uzaytiradi, yuk tashish xarajatlarini oshiradi va ma'lum turdagi neft navlarining vaqtinchalik tanqisligini keltirib chiqaradi — bu esa narxlar uchun yana bir yuqoriga tortuvchi omil bo'ladi.
Nihoyat, Xitoy. So'nggi bir necha oy ichida u ta'minotdagi zarbalardan himoyalanish uchun strategik zaxiralarini to'plab kelmoqda. Ammo bu yig'ish jarayoni Osiyodagi ortiqcha barrel zaxiralarini "quritib" yubordi va bozorni har qanday ta'minot uzilishlariga nisbatan yanada sezgir qildi. Bitta yangi to'siq ham narxlarning odatdagidan tezroq o'sishiga sabab bo'lmoqda.
Bozor muvozanati: kamroq ta'minot, nomutanosib talab
Ta'minot tomondan bozor uch tomonlama siqilishga duch kelmoqda: Rossiya oqimlariga bevosita cheklovlar, "soya floti"ga qarshi kurashdan keyingi logistika murakkabligi va Hindistonning "toza" barrel tomon burilishi. Bu qo'shimcha xarajatlar va kechikishlarga olib keladi — natijada yuqori narx premyasida aks etadi.
Talab tomondan esa manzara aralash. Xitoy zaxiralari tampon rolini o'ynasa-da, mamlakatning qayta ishlash savati o'rta va og'ir neft navlariga tayanadi — bu sohada sanksiyaga uchragan Rossiya navlari muhim o'rin tutadi. G'arb nazoratchilari hali ham OPEK+ ga kirmaydigan manbalardan ishlab chiqarishning o'sishini va 2025–2026-yillarda tijorat zaxiralarining ko'payishini prognoz qilmoqda. Shu sababli, qisqa muddatli sanksiyalar narxlarni oshirsa, o'rta muddatli fundamental omillar Brentni $62–66 diapazoniga qaytaradi.
Narxlar, kompaniyalar va ta'minot oqimlari bo'yicha oqibatlar
Narxlar nuqtayi nazaridan bozor "ta'minot xavfi narxda aks etgan" rejimiga o'tmoqda. Sanksiyalar haqidagi xabarlar davom etar ekan, $63–68 oralig'idagi Brent diapazoni real ko'rinadi. O'sish darajasi esa ikkilamchi choralarning qamrovi va Osiyo bozorlarining moslashish tezligiga bog'liq bo'ladi.
Kompaniyalar uchun: Yevropa neft gigantlari va neft xizmatlari kompaniyalari kuchliroq savdo va qayta ishlash marjalaridan foyda ko'rmoqda. Biroq savdo kompaniyalari endi yuqoriroq operatsion xavflarga duch kelmoqda — masalan, muvofiqlik, sug'urta va transchegaraviy to'lovlar. Bitta verifikatsiya xatosi aktivlar muzlatilishi yoki jarima bilan yakunlanishi mumkin.
Ta'minot oqimlari uchun: Hindiston "toza" barrel uchun ko'proq to'laydi va yanada agressiv diversifikatsiya qilishga majbur bo'ladi. Toza Yaqin Sharq navlari va yuqori xavfli alternativalar o'rtasidagi spred kengayadi. Tanker bozori esa uzoq yo'nalishlarga qayta muvozanatlanadi, bu yuk tashish narxlarini oshiradi va yetkazib berish muddatlarini uzaytiradi.
Xavflar va qarama-qarshi senariylar
Buqaviy xavf: chuqurroq sanksiyalar va kengroq ittifoqchi ishtiroki. Kema, sug'urta kompaniyalari va terminallarga qo'shimcha cheklovlar qisqa muddatli ta'minot tanqisligini keltirib chiqarib, Brent narxiga yana $2–4 qo'shishi mumkin.
Ayiq xavfi: bozorning tez moslashuvi. Rossiya yanada katta chegirmalar taklif qiladi, vositachilar "toza" yo'llar yaratadi, Hindiston va Xitoy esa xarid manbalarini samarali o'zgartiradi. Bunday holatda narxlarning o'tkir ko'tarilishi tezda so'nadi.
Shuningdek, strukturaviy to'siq ham mavjud: OPEK+ dan tashqari ishlab chiqarishning o'sishi va zaxiralar yig'ilishi asosiy senariy bo'lib qolmoqda. Yangi zarbalar bo'lmaganda, bu Brentni past $60 diapazoniga "bog'lab" turadi — shu sababli investitsion banklar narx prognozlarini oshirishga shoshilmayapti.
Keyingi kuzatish kerak bo'lgan omillar
Birinchidan, yangi sanksiyalarning ohangi va ko'lami. Qora ro'yxatga kiritiladigan kompaniyalar, kemalar yoki sug'urta tashkilotlari ro'yxati kengaytirilsa, bu xavf premyasini mustahkamlaydi. Ikkinchidan, Hindiston tenderlaridagi haqiqiy faollik. Agar Nyu-Dehli chegirmali Rossiya neftini jiddiy qisqartirsa, bu narxlar uchun barqarorroq tayanch yaratadi. Uchinchidan, Xitoy zaxiralari dinamikasi. Agar Pekin zaxiralangan barrelni chiqarishni boshlasagina, narxlarning keskin o'sishi tezroq pasayadi.
Xulosa
Joriy narxlarning o'sishi asosan sanksiyalar premyasi va logistika tiqilinchlari natijasi — bu fundamental trendning to'liq o'zgarishi emas. Yaqin haftalarda Brent $63–68 oralig'ida, yangiliklarga sezgir volatillik bilan qolishi mumkin. Strategik jihatdan esa, 2025–2026-yillarga borib, asosiy senariy ortiqcha ta'minotga asoslanadi. Agar sanksiyalar to'lqini pasaysa, fundamental omillar neftni yana past $60 diapazoniga qaytaradi. Investorlar uchun muammo shunda: qisqa muddatli ta'minot xavflaridan himoyalanish, lekin o'rta muddatli pasaytiruvchi bosimlarni ham yodda tutish.
